Belgilari
Yuragingiz qonni kerakli darajada haydamasa, bu sizga yetarlicha kislorod yetmayotganingizni anglatadi. Bu tanangiz qay darajada ishlashiga, shu jumladan nafas olish va mushaklaringizga ta’sir qiladi. Bular yurak yetishmovchiligining ba’zi belgilarini keltirib chiqaradi, masalan:
- hushidan ketish yoki bosh aylanishi
- harakatlanishni boshlashingiz bian charchoq yoki kuchsizlikni his qilasiz
- doimiy yo’tal
- doimiy aktiv bo’lganda yoki dam olayotganda nafas qisilishi
- oyoqlaringiz va to’piqlaringizdagi shish tanangizning past qismiga tarqalishi mumkin.
Agar siz ushbu alomatlardan birini sezsangiz, imkon qadar tezroq shifokorga murojaat qilishingiz kerak.
Sabablari
Yurak yetishmovchiligini rivojlanishining ko’plab sabablari bor. Bu to’satdan sodir bo’lishi yoki oylar, yillar davomida sekin rivojlanishi mumkin. Yurak yetishmovchiligining eng keng tarqalgan sabablari:
- yurak xuruji – bu yurakka uzoq vaqt mobaynida zarar yetkazishi mumkin va yurakning qonni yetarli darajada haydab berishini qiyinlashtiradi.
- kardiyomiyopatiya – irsiy yoki infektsiyalar yoki homiladorlik sababli bo’lgan yurak mushalari kasalligi
- yuqori qon bosimi -bu yurakni zo’riqtirib qo’yadi, bu esa vaqt o’tishi bilan yurak yetishmovchiligiga olib kelishi mumkin.
Yurak yetishmovchiligining boshqa sabablari orasida:
- anormal yurak ritmi (aritmiya) – bunda yurak juda tez, juda sekin yoki tartibsiz uradi
- amiloidoz – yurak va to’qimalarda g’ayritabiiy oqsillarning (mushak va soch kabi narsalarni tashkil etuvchi qurilish bloklari) to’planishi, bu yurak amiloidozi – «qattiq yurak sindromi» deb ataladi va yurakka ta’siri natijasida yurak yetishmovchiligi kelib chiqishi mumkin.
- anemiya – qonda kislorod tashuvchi qizil qon tanachalarining etishmasligi
- tug’ma yurak kasalliklari -turli xil yurak muammolari bilan tug’ilish
- endokardit – yurak mushaklariga ta’sir qiluvchi virusli infektsiya
- yurak qopqog’i kasalligi – buda qon yurak orqali to’g’ri oqishi uchun kurashadi, mushaklarga qo’shimcha yuk beradi
- o’pka gipertenziyasi – o’pkangizni qon bilan ta’minlaydigan tomirlarida qon bosimining ko’tarilishi. Bu holat yurakning o’ng tomoniga zarar yetkazishi mumkin, bu esa yurak etishmovchiligiga olib keladi.
- kimyoterapiya kabi ba’zi saraton davolash usullari
- qalqonsimon bez kasalligi – juda kam yoki juda ko’p gormonlar ishlab chiqaradigan kam yoki haddan tashqari faol qalqonsimon bez
- juda ko’p spirtli ichimliklar.
Yurak yetishmovchiligi qanday aniqlanadi?
Shifokor tibbiy tarixingiz, alomatlaringiz haqida so’raydi va sizni tekshiradi. Keyin sizni testlarga yuborishi mumkin, masalan:
- 24 soatlik EKG – ba’zi hollarda sizga uzoq vaqt davomida yurakning ritmi, tezligi va elektr faolligini qayd etadigan ushbu test kerak bo’lishi mumkin.
- ko’krak qafasi rentgenogrammasi – o’pkangizda suyuqlik bor-yo’qligini yoki o’pka kasalligi simptomlarni bor yo yo’qlogini tekshirish uchun.
- ekokardiyogram – bu qanday ishlashini ko’rish uchun yurakning ultratovush tekshiruvi.
- qon testlari – umumiy sog’lig’ingizni va yurak bilan bog’liq muammo belgilarini tekshirish uchun (bu sizning BNP darajasini tekshirishni o’z ichiga olishi mumkin, bu yurak etishmovchiligi yomonlashganda ko’tariladi va yaxshi bo’lganda kamayadi)
- nafas olish testlari – sizning nafas olishingizda o’pka muammosi bor yoki yo’qligini aniqlash uchun.
Ejeksiyon fraktsiyasi saqlanib qolgan (HFpEF) yurak yetishmovchiligi nima?
Shifokor yuragingizning «ejeksiyon fraktsiyasi» haqida gapirishi mumkin. Bu yurakning asosiy kamerasidan har bir urish bilan siqib chiqarilgan qon miqdori bilan bog’liq. Odatda u foiz sifatida o’lchanadi – 50% dan ortig’i normal hisoblanadi. Ejeksiyon fraktsiyangiz ekokardiyogramdan o’lchanadi .
Ejeksiyon fraktsiyasiga qarab yurak yetishmovchiligi turli guruhlarga bo’linishi mumkin. O’lchangan foizga va boshqa testlarga qarab, sizning yurak yetishmovchiligingiz quyidagicha tasniflanishi mumkin:
- Ejeksiyon fraktsiyasi saqlanib qolgan yurak yetishmovchiligi (HFpEF) – >50%
- Ejeksiyon fraktsiyasining engil pasayishi bilan yurak yetishmovchiligi (>40% – 49%)
- ejeksiyon fraktsiyasining pasayishi bilan yurak yetishmovchiligi (<40%).
Bosqichlari
Yurak yetishmovchiligining to’rt bosqichi mavjud. Ushbu bosqichlar yurak yetishmovchiligi qanchalik jiddiyligini tasvirlaydi. Tashxis qo’yilganda, shifokor sizning alomatlaringiz asosida qaysi bosqichda ekanligingizni aytishi mumkin. Yurak etishmovchiligining bosqichlari:
- 1-bosqich – kundalik faoliyat davomida sizda alomatlar yo’q.
- 2-bosqich – dam olayotganda o’zingizni normal his qilasiz, ammo jismoniy faollik simptomlarni keltirib chiqaradi.
- 3-bosqich – dam olayotganda o’zingizni normal his qilasiz, ammo yetarlicha jismoniy faollik simptomlarni keltirib chiqaradi.
- 4-bosqich – alomatlarsiz hech qanday jismoniy faoliyat bilan shug’ullana olmaysiz va dam olish paytida o’zingizni noqulay his qilishingiz mumkin.
Yurak yetishmovchiligini davolash usullari qanday?
Yurak yetishmovchiligini davolab bo’lmaydi, ammo mavjud davolash usullari simptomlarni boshqarishga va hayot sifatini yaxshilashga yordam beradi. Shifokor sizga qaysi bosqichda tashxis qo’yganiga qarab siz bilan davolanish usullarini muhokama qiladi.
Yurak yetishmovchiligini davolash quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- Elektrokardiostimulyator yoki ICD – yurak stimulyatori yurakka bo’lgan talabni kamaytirish uchun yurak urish tezligini nazorat qilishga yordam beradi . ICD xavfli, tartibsiz yurak urishlarini aniqlaydi va davolaydi.
- Yurak jarrohligi – yurakdagi qon oqimini yaxshilash yoki yurakka zo’riqish keltiradigan noto’g’ri qopqoqni tuzatish/almashtirish uchun amalga oshiriladi.
- Dori-darmonlar – yurak faoliyatini himoya qilish va yaxshilash, simptomlarni yaxshilash va suyuqlik to’planishini kamaytirish.
Yurak yetishmovchiligini qanday boshqarishim mumkin?
Shifokor tavsiyalariga amal qilish va buyurgan dori-darmonlarni qabul qilish muhimdir. Turmush tarzingizni o’zgartirish – bu sog’lig’ingizni yaxshilashning yana bir usuli. Siz sinab ko’rishingiz mumkin bo’lgan o’zgarishlar:
- Jsmoniy faol bo’lish – bu energiyani oshirishi, uyqu va hayot sifatini yaxshilashi isbotlangan.
- Sog’lom vazn va parhezga rioya qilish – bu sizning umumiy sog’lig’ingizga yordam beradi va yuragingizga qo’shimcha bosomning oldini oladi.
- Spirtli ichimliklarni iste’mol qilishni cheklash – anormal yurak ritmi, yuqori qon bosimi va insult, jigar muammolari va ba’zi saraton kabi kasalliklarni ehtimolini kamaytiradi.
- Chekishni to’xtatish va boshqa tamaki mahsulotlarini iste’mol qilmaslik – yurak va qon aylanish tizimining kasalliklarini rivojlanish xavfini kamaytiradi .
- Har kuni bor suyuqlik miqdorini kuzatib boring.
- O’zingizni muntazam ravishda nazorat qiling – to’satdan kilogramm ortishi tanangizda juda ko’p suyuqlik to’planishi va davolanishni talab qilishi mumkin.
Sog’lom turmush tarzini o’tkazish dastlab qiyin bo’lishi mumkin, ammo bu sizning umumiy hayotingiz sifati uchun muhimdir.
Ushbu kasallik bo’yicha konsultatsiya bera olmaymiz va mazkur kasallik bilan og’rigan bemorlarni klinikamiz davolamaydi. Maqola faqatgina ma’lumot sifatida joylangan.